Ayurveda has rightly emphasized that health is not only the state of not having disease but, it is the state of normalcy of Dosha, Dathu, Agni and Malakriya. It also includes the Prasanna Atma (soul), Indriya (sense organs) and Manas (mind).Three doshas of the body, Vata, Pitta and Kapha, which broadly represent the nervous system, the metabolic system and the nutritive system, keep the human body in balance. Whenever the delicate balance between these doshas is disturbed, a disease may be manifested. The main objective of the Ayurvedic system of treatment is to restore the original state of equilibrium between the doshas. In order to achieve the same Ayurveda has advocated certain regimens and treatment modalities such as Dinacharya, Rutucharya, Vega Adharana, Rasayana–Vajikarana and Panchakarma.
Panchakarma is a method of cleansing the body of all the unwanted waste after lubricating it. Panchakarma are 5 (five) in number; hence the term PANCHA (five) – KARMA (procedures). Panchakarma treatment is unique in the sense that it includes preventive, curative and promotive actions for various diseases.
induced vomiting helps clear the upper gastro till the duodenum (end of stomach) and part of the respiratory tract.
induced purgation clears the lower gastro from the duodenum (end of stomach) till the exit.
Oil enema helps lubricate the rectal area and take out all the lipid soluble waste out through the anus.
nasal instillation of medicated substances helps clear the respiratory tract and para-nasal sinuses.
decoction enema cleanses the area from the transverse colon till the anus.
पंचकर्म म्हणजे काय? पंचकर्म हा शब्द पंच (पाच) + कर्म (क्रिया) या दोन शब्दांनी तयार झाला आहे. पंचकर्म ही पाच चरणांची प्रक्रिया आहे. दुषित वातावरण आणि चुकीची खाद्यसंस्कृती यांचा परिणाम आपल्या आरोग्यावर होत असतो. त्यामुळे अनेकदा शरीरात विषारी वायू किंवा अन्य समस्या निर्माण होतात. या समस्या पंचकर्माच्या माध्यमातून दूर केल्या जातात. याच प्रक्रियेला डीटॉक्सीफिकेशन म्हटलं जातं. यामुळे शरीर निरोगी राखण्यासाठी नैसर्गिक शारीरिक क्षमता पुनर्संचयित करण्यास मदत होते. यात 5 मुख्य उपचारांचा समावेश आहे.
चिकित्सेद्वारे उलटी करविणे. यामध्ये श्वसन मार्गाचा भाग, वरील गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक जठरापर्यंत स्वच्छ केला जातो. दमा, सोरायसिस सारख्या विकारांवर उपचार करण्यास मदत होते. .
चिकित्सेद्वारे कोठा साफ करणे, या प्रक्रियेद्वारे जठारापासून उत्सर्जन संस्थेपर्यंत भागाच्या उपचारांद्वारे शुद्धीकरण केले जाते. जठराची सूज, अॅसिड ओहोटी, हार्मोनल विकारांसारख्या विकारांवर उपचार करण्यास मदत करते
–नाकाद्वारे औषधे सोडून पॅरा मजल (अनुनासिक) सायन्सेस तसेच श्वसन मार्गावरील भाग स्वच्छ केला जातो. सायनुसायटिस, मायग्रेन, सामान्य सर्दी सारख्या विकारांवर उपचार करण्यास मदत करते.
गुदाशय क्षेत्रामधून लिपिड कचरा साफ करण्यासाठी तेलाचा वापर केला जातो. अनवासन केल्यामुळे पाठदुखी, पाय दुखणे, झोपेच्या विकारांसारख्या विकारांवर उपचार करण्यास मदत होते.
मोठे आतडे साफ करण्यासाठी काढ्याचा वापर केला जातो. याद्वारे बद्धकोष्ठता, संधिवात, ऑस्टिओपोरोसिस सारख्या विकारांवर उपचार केला जातो .एखाद्या व्यक्तीचे वय, प्रकृती, पाचन क्षमता, तसेच दोषांमधील बिघाड (असंतुलन) यांचा विचार करून सायकतीची गरज लक्षात घेऊन व्यक्तिसापेक्ष उपचार केले जातात. प्रतिबंधात्मक काळजी घेण्यासाठी या चिकित्सा ऋतुमानानुसार घेण्याचा सल्ला दिला जातो. आयुर्वेदामध्ये बहुतेक आजार हे योग्यवेळी केलेल्या डिटॉक्सिफेकेशन चिकित्सेद्वारे ( दूषित पदार्थ शरीराबाहेर टाकणे ) होण्यापूर्वीच रोखले जाते. चुकीच्या जीवनशैलीमुळे होणारे रक्तदाब, मधुमेह, लठ्ठपणा , हार्मोनल विकृती इत्यादि आजारांपासून वेळोवेळी केलेल्या पंचकर्म उपचारांद्वारे स्वतः: ला दूर ठेवू शकता
